Marek Grechuta - Biografia.

10 grudnia mija 62 rocznica urodzin nieżyjącego już Marka Grechuty - najważniejszego przedstawiciela poezji śpiewanej w Polsce. Z tej okazji postanowiłam zaprezentować biografię tego artysty, jego twórczość i inspiracje.

Marek Grechuta to jeden z najciekawszych polskich piosenkarzy w historii muzyki rozrywkowej na przełomie XX-XXI wieku. Kojarzony jako główny przedstawiciel poezji śpiewanej, w swojej twórczości czerpał również z innych gatunków muzycznych, tworząc tym samym muzykę będącą unikatowym połączeniem poezji śpiewanej, łagodnego jazz rocka i piosenki autorskiej. Znany przede wszystkim z wielkich przebojów, takich jak: „Dni, których nie znamy”, „Korowód”, „Świecie nasz”, „Będziesz moją damą”, „Niepewność” czy „Kantata”, poza śpiewem dał się poznać jako doskonały kompozytor i współtwórca takich inicjatyw, jak choćby sławna „Szalona lokomotywa”, oparta na motywach z Witkacego. Jego interesujące interpretacje wierszy polskich poetów, jak też własnych utworów, z powodzeniem zapewniły mu uznanie krytyków i zjednały wielu słuchaczy.

Urodzony w Zamościu, 10 grudnia 1945 roku pierwsze zainteresowanie muzyką ujawnił już w czasie dzieciństwa. Wówczas to, jako 8-latek zaczął pobierać nauki gry na fortepianie u pana Szołajskiego z Chylic, gdzie przez krótki czas mieszkał z rodzicami. Po powrocie do Zamościa w 1957 r. Grechuta zaczął naukę w I Liceum Ogólnokształcącym im. J.Zamoyskiego. W tym czasie zakłada on swój pierwszy rock&rollowy zespół, inspirując się takimi wykonawcami jak Paul Anka, Elvis Presley czy Frank Sinatra. Pasja do muzyki nie minęła nawet z końcem szkoły średniej, kiedy to Grechuta wyjechał na studia do Krakowa.

Podczas studiowania architektury na Politechnice Krakowskiej poznaje Jana Kantego Pawluśkiewicza, z którym nagrywa pierwszą piosenkę: „Pomarańcze i mandarynki”. Spotkanie Jana Kantego Pawluśkiewicza to przełomowy moment w życiu Grechuty; owocuje to nie tylko zapoznaniem się z technikami muzycznymi, ale także założeniem studenckiego Kabaretu Architektów „Anawa”, który wkrótce obok skeczów, zaczął mieć w repertuarze liryczne piosenki.

Pierwszym znaczącym sukcesem w karierze Grechuty okazał się występ na Festiwalu Piosenki Studenckiej w 1967 roku, kiedy to młody artysta uplasował się tuż za zwyciężczynią - Marylą Rodowicz. Inny sukces to zdobycie II nagrody na Festiwalu Fama. Jednak decydującym zwrotem w drodze do sławy stał się VI Festiwal Krajowy Festiwal Polskiej Piosenki w Opolu (1968 r.), podczas którego to Grechuta został uhonorowany nagrodą dziennikarzy za utwór „Serce”. Rok 1969 przynosi mu nagrodę TV za „Wesele” S.Wyspiańskiego, również na festiwalu opolskim. Okres współpracy z „Anawą” to płyty „Marek Grechuta & Anawa” czy „Korowód” - zwłaszcza ten ostatni dzięki takim piosenkom jak jazzrockowy „Korowód” czy „Świecie nasz”, stał się jednym z najważniejszych albumów w karierze artysty. Widać pierwsze inspiracje muzyka jazzem i jazzrockiem, które ewoluowały przy okazji współpracy z następnym zespołem – Wiem - powstałym po rozpadzie „Anawy” w 1971 roku.

Z grupą tą Marek nagrał również 2 płyty: „Droga za widnokres” i „Magia obłoków”. Różnią się one zasadniczo od tego, co tworzył Grechuta z „Anawą” - są bardziej skierowane na jazz-rock, ascetyczne brzmieniowo, a bardziej skierowane na warstwę literacką. Po raz pierwszy Grechuta sięga po teksty poetów mu współczesnych, takich jak Ewa Lipska czy Tadeusz Nowak. Z tego czasu pochodzą takie utwory jak choćby „Wędrówka”, „Gdzieś w nas” czy „Świat w obłokach”. Flirt muzyka z artrockiem urwał się jednak w 1975 roku i Grechuta powrócił do współpracy z Janem Kantem Pawluśkiewiczem.

Pawluśkiewicz zaraził dość mocno Grechutę twórczością Witkacego. Stąd od początku pracy nad tekstami Witkacego obaj muzycy rozważali formę bliższą widowisku. Wstępem ku temu było nagranie z 1977 roku płyty „Szalona Lokomotywa”, w większości z pełnymi fantazji tekstami Witkacego. Jest to płyta bogata w surrealistyczne obrazy, pełna magii i niepokojącej symboliki, w pełni oddająca klimat utworów Witkacego, a wokal Grechuty nabiera na ekstrawagancji i przejaskrawieniu. Dopełnieniem płyty był spektakl „Szalona Lokomotywa” w reżyserii Krzysztofa Jasińskiego, w której Marek wystąpił w roli Belzebuba wraz z Marylą Rodowicz i Jerzym Stuhrem. Połączenie piekielnej scenerii z utworami z albumu stworzyło więc dzieło bliskie fantastyce, zwłaszcza w takich utworach jak „Nad zrębem planety” czy „Na skale czarnej”. W tym też okresie zaczynają się występy Grechuty w krakowskiej Piwnicy pod Baranami i tutaj nagrywa swoje kolejne albumy, takie jak „Piosenki dla dzieci”, „Pieśni Marka Grechuty do słów Tadeusza Nowaka”, „Śpiewające obrazy”. W 1988 roku światło dzienne ujrzała płyta „Krajobraz pełen nadziei”, nawiązująca muzycznie do czasów współpracy z „Anawą”, z którą wkrótce potem nagrywa po raz drugi album „Droga za widnokres”, choć w bogatszych aranżacjach niż poprzednio.

Schyłek kariery piosenkarza przypadł na lata 90-te, kiedy to Grechuta wydał album „Dziesięć ważnych słów” (1994) i potem na jakiś czas zamilknął, powracając dopiero w 2003 roku z płytą „Niezwykłe miejsca”, będącą swoistą muzyczną pocztówką z miejsc artyście bliskich. W 2001 roku zdobył pierwszą 'złotą płytę' za składankę najlepszych przebojów - „Dni, których nie znamy”, co zostaje również przyjęte z entuzjazmem przez polski przemysł muzyczny i nagrodzone Fryderykiem za całokształt twórczości. Ostatnia nagroda mu przyznana to Grand Prix na 42 Krajowym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu, w 2006 roku.

Zmarł 9 października 2006 roku w Krakowie i tam też został pochowany.

Pamięć fanów i artystów, z którymi współpracował, sprawia że muzyka i twórczość Marka Grechuty w dalszym ciągu żyje dla wiernych słuchaczy, jak i inspiruje coraz to młodsze pokolenia. Dowodem na to jest płyta Grzegorza Turnaua pt. „Historia pewnej podróży”, powstała z fascynacji Grechutą i jego utworami, zaaranżowanymi tutaj w nowych wersjach i w całości dedykowana nieżyjącemu artyście.

Wybrana dyskografia :

*Marek Grechuta&Anawa 1969

*Korowód 1971

*Droga za widnokres 1973

*Magia obłoków 1974

*Szalona lokomotywa 1977

* Pieśni do słów Tadeusza Nowaka 1979

*Śpiewające obrazy 1981

*W malinowym chruściaku 1984

*Wiosna-ach, to ty 1987

*Krajobraz pełen nadziei 1989

*Ocalić od zapomnienia 1990

*Dziesięć ważnych słów 1994

*Niezwykłe miejsca 2003

Bibliografia:

Wojciech Majewski - "Marek Grechuta. Portret artysty", Wyd. Znak, 2006.

www.grechuta.of.pl