„Bastion” tom 2: „Amerykańskie koszmary” - recenzja

Drugi tom „Bastionu” rozwija dramat zapoczątkowany w pierwszej części, przenosząc czytelnika w głąb rozpadającego się świata i rozpaczliwych prób odbudowy utraconego porządku.

Adaptacja Mike’a Perkinsa i Roberta Aguirre-Sacasy po raz kolejny mierzy się z trudnym wyzwaniem: oddać monumentalność i wielogłosowość powieści Stephena Kinga w zwartej, obrazowej formie.

Czy im się to udaje?
Odpowiedź jest złożona — bo choć formalnie komiks spełnia założenia adaptacji wiernej, emocjonalnie czasem pozostaje więźniem własnej estetyzacji.

1. Rozwój narracyjny: od chaosu ku konfrontacji

„Amerykańskie koszmary” zaczynają dokładnie tam, gdzie pierwszy tom się urwał — w martwym świecie po Captain Trips, gdzie jednostki walczą już nie o przetrwanie biologiczne, lecz o zachowanie godności i człowieczeństwa.

Wprowadzenie nowych postaci — Larry’ego Underwooda, Frannie Goldsmith i Harolda Laudera — stanowi ruch kluczowy dla dynamiki narracyjnej.

• Larry, bohater niedojrzały i rozdarty, zostaje rzucony w przerażającą przestrzeń opuszczonego Nowego Jorku.
• Frannie i Harold — figuranci mikrospołecznych napięć, relacji przemocy, wstydu i niespełnienia — stają się symbolem prób zachowania resztek normalności.

Perkins i Aguirre-Sacasa skutecznie skracają wewnętrzne monologi Kinga do gestów, spojrzeń, skrótów dialogowych, pozwalając czytelnikowi „dopisać” psychologię bohaterów z wizualnych aluzji. To rozwiązanie inteligentne, choć nie zawsze całkowicie skuteczne — Harold, w szczególności, zasługuje na bardziej zniuansowaną prezentację jego patologicznego dojrzewania.

2. Świat przedstawiony: topografia grozy

Najmocniejszym punktem tego tomu pozostaje praca Mike'a Perkinsa nad wizualną atmosferą.
Nowy Jork — pokazany w scenie tunelu Lincolna — to pejzaż śmierci i rozkładu, ale nie popadający w barokową przesadę.

• Podróż Larry’ego przez wypełniony ciałami tunel to jedno z najbardziej klaustrofobicznych i emocjonalnie intensywnych doświadczeń w komiksie — scena, w której estetyka horroru spotyka się z psychologią traumy.

W tym aspekcie adaptacja zasługuje na pełne uznanie: przestrzeń staje się aktorem narracji, nie tylko tłem.

3. Flagg: inkarnacja grozy zbiorowej

Randall Flagg — centralna figura mroku — pojawia się nie tylko fizycznie, ale i symbolicznie.
Jego przerażające pojawienia się w snach bohaterów są wizualnie znakomicie rozegrane: fragmentaryczne, zdeformowane, koszmarne.
Tutaj Perkins wykazuje zrozumienie, że Flagg jest mniej istotny jako postać, a bardziej jako proces: personifikacja strachu, chaosu i pokusy władzy.

Flagg zbierający swoją armię — w szczególności w scenach z Lloydem Henreidem — wzmacnia wizję świata, gdzie próżnię po dawnej cywilizacji natychmiast wypełnia brutalność i dominacja.

4. The Trashcan Man: nowy wymiar obłędu

Debiut Trashcana — jednej z najbardziej tragicznych postaci w całym „Bastionie” — został wprowadzony z dużym wyczuciem.

• Jego szaleństwo nie jest farsą, ale egzystencjalnym rozdarciem.
• Trashcan Man, z jego niekontrolowaną obsesją niszczenia, antycypuje dalszą tematykę samospalenia i nihilizmu, która będzie jednym z motywów przewodnich trzeciego tomu.

Tutaj adaptacja wychodzi poza ilustrację i próbuje interpretować materiał źródłowy, co jest znaczącym sukcesem.

5. Problemy adaptacyjne: utrata głębi interpersonalnej

Jednym z nielicznych zarzutów, jakie można wysunąć wobec „Amerykańskich koszmarów”, jest utrata części subtelności relacji interpersonalnych.
W prozie Kinga Frannie i Harold są związani siecią ambiwalentnych emocji — współczucia, litości, wstrętu, winy.
W komiksie te emocje są zasygnalizowane, ale nie w pełni rozwinięte, przez co ich decyzje mogą wydawać się bardziej mechaniczne niż dramatycznie nieuchronne.

To cena, jaką adaptacja płaci za konieczność rytmicznego postępu fabuły — ale cena, której znaczenia nie należy bagatelizować.

6. Adaptacja „Bastionu” w świetle teorii katastrof społecznych

W perspektywie socjologicznej, „Bastion” — i jego adaptacja — wpisują się doskonale w ramy teorii katastrof społecznych, jaką rozwijał m.in. Kai Erikson w „Everything in Its Path” czy Anthony Giddens w pracach nad społeczeństwem ryzyka.

Captain Trips, wirus który unicestwia niemal całą ludzkość, działa nie tylko jako biologiczne zagrożenie, ale przede wszystkim jako czynnik dezintegracji struktur społecznych:

• Rodzina, wspólnota, państwo, religia — wszystkie te instytucje tracą swoją stabilność i funkcję.
• Świat przedstawiony w „Amerykańskich koszmarach” to nie tylko przestrzeń fizycznie opustoszała, ale społecznie zdekonstruowana.

Komiks dobrze oddaje ten proces: postacie nie tylko walczą z fizycznym przetrwaniem, ale próbują odbudować sens życia w świecie, który przestał uzasadniać ich istnienie.

• Frannie i Harold tworzą proto-wspólnotę (mikrospołeczność dwóch ocalałych),
• Larry próbuje rekonstruować swoje miejsce w świecie poprzez spotkania i relacje,
• Flagg natomiast wykorzystuje pustkę społeczną do rekonstrukcji nowych, opartych na przemocy i dominacji układów władzy.

Adaptacja, choć wizualnie operuje spektaklem śmierci i rozkładu, dotyka fundamentalnych pytań o możliwość odnowy życia społecznego po katastrofie.

7. Strukturalna analiza: trauma, przestrzeń, archetypy postapokalipsy

Trauma w „Amerykańskich koszmarach” jest nie tylko jednostkowa, ale też trauma kolektywna — podobnie jak w literaturze Holocaustu czy katastrof naturalnych.

• Larry przechodzący przez tunel — to nie tylko metafora osobistego lęku, ale też rytuał przejścia: staje się jednym z „żywych” w świecie zmarłych.
• Frannie i Harold odczuwają traumę jako ciągłą obecność utraty — ich działania motywuje nie tyle nadzieja, co niemożność zniesienia samotności.

Przestrzeń Nowego Jorku i pustkowi Ameryki została zaadaptowana w duchu pustki sakralnej — podobnie jak w powieściach Cormaca McCarthy'ego („Droga”) czy w apokaliptycznych filmach takich jak „Stalker” Tarkowskiego:

• Miejsca znane — mosty, tunele, miasta — są zdegradowane i wrogie,
• Pustka staje się gęstą przestrzenią znaczeń, przypominającą, że świat bez ludzi nie traci znaczenia — ale zmienia je na przerażające.

Archetypy postapokalipsy są tu szczególnie wyraźne:

• Flagg to archetyp Czarnego Władcy, figurujący jako nowy demiurg świata bez Boga.
• Harold staje się figurą Zdradzieckiego Apostoła, podobną do biblijnego Judasza, który zdradza wspólnotę nie z przekonania, ale z rozpaczy.
• Larry to archetyp Bohatera-Wędrowca, który musi przejść inicjację w pustym świecie, aby osiągnąć moralne odkupienie.

Dzięki subtelnej pracy nad przestrzenią, traumą i archetypami, adaptacja „Bastion tom 2: Amerykańskie koszmary” nie jest jedynie ilustracją prozy Kinga, ale również interpretacją lęków i nadziei związanych z upadkiem struktur społecznych.
Chociaż uproszczenia psychologiczne niektórych relacji mogą być zauważalne, całościowo komiks buduje własny, mocny dyskurs o kruchości cywilizacji i kondycji człowieka w świecie bez reguł.

„Bastion”: „Amerykańskie koszmary” to dojrzała, technicznie znakomita adaptacja, która z szacunkiem i wyobraźnią oddaje ducha Kingowskiego świata.
Nie jest to adaptacja eksperymentalna — nie próbuje przetwarzać materiału źródłowego na nowy język estetyczny — ale w ramach wyznaczonych granic tworzy przekonującą, emocjonalnie angażującą wizję.

Wielkie rzeczy dopiero nadejdą — jak sugeruje tempo narracji — ale już teraz kluczowe sceny wypadają mocno i autentycznie.

Ocena końcowa: 8/10

(Perfekcyjna atmosfera, bardzo dobra narracja wizualna, drobne uproszczenia psychologiczne postaci)

Tytuł: Bastion tom 2: Amerykańskie koszmary

• Scenariusz: Roberto Aguirre-Sacasa, King Stephen
• Rysunki: Mike Perkins
• Kolor: Laura Martin
• Wydawnictwo: Albatros
• Data wydania: 07.05.2025 r.
• Seria: Bastion
• Tłumaczenie: Grzegorz Tupikowski
• Druk: kolorowy
• Oprawa: twarda
• Format: 170x260 mm
• Stron: 144
• ISBN: 978-83-8361-615-5
• Cena: 64,90 zł

Dziękujemy Wydawnictwu Albatros za udostępnienie komiksu do recenzji.