„Błonia tajemnicy” - recenzja

„Błonia tajemnicy” to antologia komiksowa, która — wbrew pozorom — nie jest po prostu adaptacją twórczości Stefana Grabińskiego. To akt translacji: przeniesienia literackiej melancholii, metafizycznego niepokoju i psychoanalitycznej głębi w medium obrazu i rytmu kadrowania. Twórcy antologii nie tylko adaptują — prowadzą dialog z samym duchem polskiej nowoczesności, którego Grabiński był ponurym, a dziś jakże aktualnym profetą. W „Błoniach tajemnicy” bowiem przeszłość nie odchodzi, a teraźniejszość nie przychodzi. Komiks ten istnieje w czasie zawieszonym, dokładnie tak, jak jego literacki pierwowzór: w stanie permanentnej hauntologii.

Pociągi, które nie zatrzymują się na stacjach

Centralnym motywem komiksu — i całej myśli Grabińskiego — jest kultura transportu, kolej jako symbol modernistycznej wiary w ruch, postęp, kontrolę nad przestrzenią i czasem.

Ale u Grabińskiego — i u komiksowych interpretatorów — pociąg nie prowadzi do nowego życia. Prowadzi donikąd.

W psychoanalitycznym sensie (Lacan) kolej symbolizuje pragnienie, które nigdy nie zostanie spełnione. W każdej kolejnej adaptacji motyw ten zamienia się w paradoksalny ruch ku stagnacji: pociągi jadą, ale cel jest iluzją; czas płynie, ale nie zmierza ku rozwiązaniu.

Kadry ukazujące niekończące się tory, rozmyte horyzonty, martwe dworce, budują estetykę, którą można nazwać ontologicznym dryfem — świadomością, że struktury, które miały dawać sens, są puste.

Podmiot w stanie rozsypki

Bohaterowie Grabińskiego — i ich komiksowe odpowiedniki — nie są herosami.
Są figury rozpadania się. Ich światy powoli, niezauważalnie odkształcają się: przestrzeń traci stabilność, czas zapętla się, ciało traci granice.

W języku psychoanalizy:

• Bohaterowie próbują zamaskować fundamentalny brak poprzez obsesję (np. praca, podróż, porządek).
• Jednak samo pragnienie staje się mechanizmem destrukcji — im bardziej próbują nadawać światu sens, tym szybciej ten sens się rozpada.

W komiksie środki wizualne potęgują ten efekt:

• Zniekształcone perspektywy.
• Rozszerzone kadry pełne pustki.
• Przestrzeń, która "zjada" bohatera.

Tak właśnie rodzi się horror bez potwora — groza rozpuszczenia się w świecie, który już nie odpowiada na naszą obecność.

Hauntologia polskiego losu

Jeżeli w literaturze zachodniej (np. Lovecrafta) horror opiera się na odkryciu brutalnej obcości kosmosu, u Grabińskiego — i w „Błoniach tajemnicy” — horror wynika z niewysłowionego lęku przed niespełnioną obietnicą nowoczesności.

W sensie hauntologicznym (Derrida) Polska Grabińskiego to kraj:

• Zbudowany na niedopełnionych projektach,
• Przepełniony duchami utraconych szans,
• Zatrzymany w wiecznej modernizacji, która nigdy nie została ukończona.

W „Błoniach tajemnicy” te duchy wracają:

• Przestrzenie industrialne są martwe.
• Koleje są pułapkami.
• Mieszkania stają się więzieniami.

Hauntologia nie dotyczy więc przeszłości — dotyczy teraźniejszości, która umarła, zanim zdążyła się w pełni narodzić.

Komiks jako medium rozpadu

„Błonia tajemnicy” idealnie wykorzystują komiksową formę:

• Kadrowanie: wyciszone, powolne przechodzenie z obrazu na obraz, przypominające bezcelowe dryfowanie bohatera.
• Brak klasycznej dynamiki: zamiast punktów kulminacyjnych mamy subtelne pęknięcia rzeczywistości.
• Obrazy ciszy: fragmenty bez dialogu, gdzie sama plastyka przestrzeni buduje atmosferę alienacji.

Forma ta wzmacnia narrację Grabińskiego: napięcie nie wybucha — ono gnije.
Jak dobrze pokazała psychoanaliza grozy, prawdziwy strach rodzi się nie z ataku potwora, ale z rozkładu zwyczajności.

✍️ „Błonia tajemnicy” jako komiks grozy wykorzystujący potencjał polskiej kultury

„Błonia tajemnicy” to nie tylko adaptacja Grabińskiego.
To współczesne echo jego diagnozy: człowieka zagubionego między pragnieniem a niemożnością, między ruchem a bezruchem.

W świecie, w którym nasze koleje ruszają, ale nigdy nie dojeżdżają,
gdzie nasze domy zmieniają się w szare pokoje alienacji,
a nasze pragnienia karmią tylko pustkę,
„Błonia tajemnicy” pozostają jednym z najważniejszych komiksowych projektów w Polsce ostatnich lat.

To dzieło, które nie tyle ilustruje Grabińskiego, co go reinkarnuje — w przestrzeni kadru, w ciszy kadencji, w śladzie, który nie znika.

Tytuł: Błonia tajemnicy

• Scenariusz: Mateusz Wiśniewski
• Rysunki: Michał Araszewicz, Piotr Marzec, Antoni Serkowski, Judyta Sosna, Magda Zwierzchowska
• Wydawnictwo: Kultura Gniewu
• Data wydania: Kwiecień 2025
• Oprawa: twarda
• Format: 210x297 mm
• Stron: 144
• Wydawnictwo: Kultura Gniewu
• ISBN: 978-83-68331-21-9
• Cena: 99,90 zł

Dziękujemy wydawnictwu Kultura Gniewu za udostępnienie komiksu do recenzji.