„Operacja polska” NKWD w nowej publikacji historycznej

Operacja polska NKWD to operacja narodowościowa przeprowadzona w latach 1937-1938. Wymierzona była głownie w Polaków, aczkolwiek w jej ramach życie straciło także wielu obywateli ZSRR, wielu zostało także skazanych na pobyt w łagrach. Stanowiła część większej operacji, która wymierzona była w przedstawicieli także innych narodów i grup etnicznych. Na ich tle, operacja polska NKWD wyróżniała się jednak szczególną skalą represji i brutalnością. Według szacunków historyków, wskutek prowadzonych w związku z nią działań, życie straciło ponad 111 tys. Polaków.

Jakie były przyczyny operacji polskiej NKWD?

System władzy w ZSRR opierał się w dużej mierze na terrorze i zastraszaniu obywateli. Polacy byli szczególnie oporni tym praktykom, w związku z czym ówczesnym władzom szczególnie zależało na wyeliminowaniu tych najbardziej opornych. W tym celu, w latach 1937-1939 na terenie ZSRR, a konkretnie na obszarze dzisiejszej Białorusi, Ukrainy, a także pozostałych krajów związkowych, przeprowadzona została antypolska operacja – jedna z zaplanowanych w tym okresie ludobójczych operacji, w wyniku których śmierć poniosło przynajmniej 8 mln ludzi.

Operacja polska NKWD dotknęła praktycznie wszystkich Polaków, bez względu na ich przynależność klasowo-społeczną. Wystarczającym powodem do skazania na rozstrzelanie lub przymusową deportację była narodowość polska. Wśród ofiar byli nie tyko ludzie, który w jakiś sposób zagrażali polityce ZSRR, lecz także duchowieństwo – operacja polska zdziesiątkowała jego liczbę np. na Białorusi. Polacy byli nie tylko zabijani, lecz również deportowani, np. na Syberię. Tego typu działania w wielu przypadkach bezpośrednio prowadziły do ich śmierci, gdyż deportowani byli pozostawiani sami sobie, często bez żywności i dostępu do wody.

Skalę ludobójstwa na ludności narodowości polskiej zamieszkującej tereny ZSRR świetnie obrazuje wyliczenie prof. Terry’ego Martina, który oszacował, że w okresie Wielkiego Terroru w ZSRR Polak mieszkający w jednej z republik związkowych miał 31 razy większe szanse na bycie rozstrzelanym niż przedstawiciele wszystkich pozostałych grup mniejszościowych.

Operacja polska NKWD w nowej publikacji historycznej

Operacji polskiej poświęcona jest w całości nowa publikacja Centrum Mieroszewskiego. Dotyczy ona działań związanych z operacją, które zostały przeprowadzone na terenie dzisiejszej Białorusi. Jest to pierwsza publikacja na rynku polskim, która bezpośrednio porusza tę tematykę. W wydawnictwie czytelnicy znajdą dokumenty uzyskane z Narodowego Archiwum Republiki Białoruś w Mińsku oraz z Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Nie mogło w niej zabraknąć także spisanych ustnych relacji zgromadzonych w Białoruskim Archiwum Historii Mówionej.

Publikacja postała we współpracy z białoruskimi historykami, których wspólna praca z polskimi badaczami pozwala na spojrzenie na te wydarzenia z nieco innej perspektywy. Ich relacje uwidaczniają skalę operacji polskiej oraz pozostałych operacji prowadzonych w ramach Wielkiego Terroru, które dotykały wielu obywateli ZSRR zamieszkujących Białoruską SRR, bez względu na narodowość.