Recenzja książki "Ciało obce" Rafała Ziemkiewicza

Kiedy recenzent czytujący na co dzień regularnie fantastykę weźmie na swoje barki trud napisania paru słów o książce, której fantastyką nijak nazwać nie można, spodziewać się należy dwóch efektów. Po pierwsze, z całą pewnością ocena takowej powieści (ewentualnie zbioru opowiadań) nijak się będzie miała do wartości, jaką to dzieło przedstawia w swojej kategorii. Po drugie jednak, opinia recenzenta, fana fantastyki, będzie (miejmy nadzieję!) wynikać ze szczególnej wrażliwości estetycznej, podzielanej mniej lub bardziej przez wszystkich fanów. I dlatego taki recenzent może powiedzieć innym ludziom siedzącym razem z nim w fandomie: czytać czy nie?

W przypadku "Ciała obcego" odpowiedź będzie jednoznaczna: czytać! Ziemkiewiczowi w tej dość krótkiej, lecz treściwej powieści realistycznej udało się przedstawić kilka problemów, które dużo gorzej prezentowałyby się w otoczce sf, fantasy czy horroru. Ale zacznijmy od początku.

Głównym bohaterem książki (znamienne - jest on bezimienny, poznajemy tylko jego ksywkę "Hrabia"), a zarazem i narratorem jest trzydziestokilkuletni ekonomista, którego dotyka życiowa katastrofa. I o tej właśnie katastrofie opowiada on czytelnikowi, zwierzając mu się ze wszystkich szczegółów swojej egzystencji. Jest to zwyczajna opowieść o facecie którego wychowania i wartości wpojone w dzieciństwie zupełnie nie przystają do realiów dzisiejszego świata.

W opowieści Hrabiego przewija się kilka wątków, z których najważniejszy możemy nazwać "obyczajowym". Hrabia, ortodoksyjny katolik, sympatyzujący nawet z lefebrystami, po kilkunastu latach wzorowego wypełniania małżeńskich obowiązków, łamie nagle wpojone mu nakazy dotyczące seksualnej sfery życia. Mówiąc krótko - zaczyna regularnie zdradzać swoją żonę. Powolna degrengolada moralna głównego bohatera jest ukazana dość naturalistycznie, a ponadto autor wyposaża go w cechy, które czynią z niego (bohatera, nie autora) prawdziwego - za przeproszeniem - dupka.

Nie jest to jednak wyłącznie powieść o bardzo niesympatycznej postaci, lecz przede wszystkim powieść o zderzeniu tradycyjnych norm ze współczesną rzeczywistością, oraz o tragediach, które z tego zderzenia mogą wynikać. Przeczytane gdzieś na sieci opinie, które czynią z "Ciała obcego" na poły pornograficzną książkę o tym jak facet zalicza kolejne panienki, są moim zdaniem niesłuszne. Pomimo dużej dawki erotyki, większość opisów tyczących się spraw łóżkowych ma naturalistyczny i wręcz neurotyczny wydźwięk. To jest po prostu powieść o duchowej chorobie. Dobrze też, że Ziemkiewicz poprzestaje na pokazaniu problemu, lecz nie stara się na siłę doszukiwać łatwych wyjaśnień. Każdy, stosownie do własnych doświadczeń, może ocenić kto najbardziej zawinił - tradycyjne wychowanie, pochrzaniony świat, czy może główny bohater.

W porównaniu z żarem emocji bijących od wyżej wzmiankowanej warstwy powieści, inne wątki wypadają trochę blado, choć zapewne same w sobie byłyby interesujące. Ziemkiewcz wplątuje swojego bohatera w kryminalną intrygę, opisując niejasne powiązania świata polityki i biznesu. Ogólnie rzecz biorąc ten wątek jest jakby przedłużeniem publicystycznej działalności autora i daje niezbyt wesoły obraz kraju, w którym nam wszystkim przyszło żyć.

Na koniec warto nadmienić, że książka z pewnością nie nadaje się dla wszystkich. Choć stwierdzenie, że jest przeznaczona "tylko dla dorosłych" brzmieć może śmiesznie, niewątpliwie jednak zrozumieją i wyciągną z niej jakieś sensowne wnioski tylko osoby dojrzałe.

Podsumowując: Ziemkiewiczowi wypad na teren głównego nurtu wyszedł znakomicie. I jest to ocena jako fana fantastyki, nie mainstreamu.

(Zupełnie wyjątkowo pozwolę sobie na małe zastrzeżenie dotyczące odmienności gustów, gdyż możliwe że sama powieść i wątki w niej przedstawione nie spodobają się wszystkim. Niech każdy weźmie pod uwagę że autor powyższej recenzji lubi naturalistyczne opisy wszelkich nerwic związanych z seksem; zaznaczam że nie chodzi tu o opisy wyuzdanych sprośności, ale neurotyczne obsesje z nim związane, przedstawiane zarówno na terenie fantastyki, np. Kathe Koja, czy głównego nurtu, np. film "Pianistka" M. Haneke.)

Ocena 5/6

Tytuł: "Ciało obce"

Autor: Rafał A. Ziemkiewicz

Wydawnictwo: Świat Książki

Rok wydania: 2005

Liczba stron: 224

Wymiary: 130x205 mm

Oprawa: twarda