Brian Aldiss „Non stop” - recenzja

Powiedzmy sobie jasno, „Matrix” nie był pierwszy. Koncepcja świata, który nie jest tym, czym się wydaje, to rzecz dużo starsza. Jedną z nich przedstawił czytelnikom Brian Aldiss w książce pod tytułem „Non stop". To jedna z niezwykłych powieści SF, jeśli chodzi o pomysł - nie dlatego nawet, żeby był on najfantastyczniejszy z możliwych. Umówmy się, przesadne udziwnianie opisywanych światów w końcu prowadzi do mało zrozumiałej groteski, której jedyną racją bytu jest fakt, że nie przypomina niczego innego. To, że jest niestrawna, schodzi na drugi plan. „Non stop” nie jest udziwniany na siłę. To spójna opowieść o świecie, który powstał niejako mimochodem i działa, bo nie ma już innego wyjścia.

Roy Complain jest myśliwym. Ostatnio jego profesja przynosi mu mniej zysków niż kiedyś, gdyż wskutek rozwinięcia hodowli udomowionych zwierząt jego plemię ostatnio lekceważy dziczyznę jako mniej smaczną niż mięso tuczników. Młody mężczyzna nie chce jednak myśleć o zmianie zawodu. Tropiąc swą zdobycz w buszu, czuje się wolny. Nie do końca zdaje sobie z tego sprawę, ale życie, jakie prowadzi, zaczyna być dla niego powoli nie do zniesienia. Sztywne reguły społeczne, surowo przestrzegane przez wszystkich dookoła, budzą w nim coraz większe wątpliwości. Miary goryczy dopełnia zaginięcie żony, która zostaje uprowadzona przez inne plemię. Roy nie tylko traci kobietę i samodzielne mieszkanie (przysługujące tylko rodzinom), ale też zostaje surowo ukarany przez starszyznę plemienną. W tej chwili depresji i zwątpienia plemienny kapłan zwraca się do niego z niecodzienną propozycją. Chce, by młody myśliwy przyłączył się do ekspedycji w głąb ich świata - gigantycznego statku kosmicznego, pędzącego bez celu przez przestrzeń kosmiczną. Kapłan pragnie odnaleźć na wpół legendarną sterownię i przejąć kontrolę nad wszystkimi Pokładami, na których żyją plemiona takie jak to, z którego pochodzi. Jest pewny, że im się uda, o ile nie przeszkodzą im Giganci, o których krążą straszne opowieści, albo Obcy....

Przyznam, że początkowo nie bardzo mogłam się wczuć w problemy bohaterów. Jednak w miarę zagłębiania się w lekturę rozumiałam coraz więcej z ich tragedii, strasznego położenia, które ledwie przeczuwają, starając się żyć z dnia na dzień i zbyt wiele nie myśleć. Myślenie jest im zresztą zakazane przez odpowiednik sztucznie stworzonej religii. Zmieniające się pokolenia mają żyć, rozmnażać się i właściwie nic poza tym. Wiedzą, że ich świat dzieli się na Pokłady, że istnieje jakiś Dziób, gdzie podobno żyje się lepiej i ktoś, kto steruje Statkiem, ale nie poświęcają temu żadnych refleksji. Tak po prostu ma być. Nauka jest zabroniona, nie wolno tworzyć żadnej cywilizacji poza zwykła wspólnotą plemienną - i właściwie w imię czego? Rozwiązanie tej zagadki jest zaskakujące i smutne zarazem, a musimy do niego dotrzeć razem z Royem poprzez przeróżne niebezpieczeństwa.

Opisany przez Aldissa świat jest jednocześnie fantastyczny i bardzo spójny. Wszystko tam jest logiczne i wynika jedno z drugiego, a to wielka zaleta. Struktura społeczna plemion, ich obyczaje i wpajany im sposób myślenia, a nawet absurdalna, wypaczona pseudoreligia, w której ledwie pobrzmiewają słabe echa wiary w jakąś istotę wyższą, to wszystko ma swoje uzasadnienie. Choć czytelnikowi wydaje się to wszystko początkowo bezsensownie opresyjne, po jakimś czasie rozumie, że po prostu w tych warunkach inne być nie może. Gdyby nie przestrzegano tych ustaleń, rozpętałaby się anarchia, śmiertelnie groźna dla wszystkich plemion, a nawet dla na wpół legendarnych Ludzi z Dziobu.

„Non stop” to lektura dla fanów dobrej, starej fantastyki, bez kosmicznych bitew i okrutnych imperiów. To dobrze, że wydawnictwo REBIS postanowiło przybliżyć ją polskim czytelnikom w ramach cyklu wydawniczego „Wehikuł czasu”. Naprawdę doskonałego. Polecam jak najbardziej.

Tytuł: Non stop

• Autor: Brian Aldiss
• Przekład: Maciej Raginiak
• Wydawca: Rebis
• Seria: "Wehikuł czasu"
• Okładka: twarda
• Ilość stron: 288
• Rok wydania: 06.08.2019 r. 
• ISBN: 978-83-8062-598-3
• Cena: 39,90 zł 

Dziękujemy Wydawnictwu Rebis za udostępnienie egzemplarza do recenzji.