Nasz Przewodnik po Opowieściach Dystopicznych

Dystopia jako gatunek od zawsze stanowiła wartościową część literatury science fiction, ale ze względu na jej popularność w dziełach Young Adult widać w ostatnim czasie wzmożone nią zainteresowanie. Stworzyliśmy listę książek dystopicznych, które koniecznie trzeba przeczytać – zarówno te nowe, jak i starsze. Fani tego podgatunku, którzy stawiają na tym polu dopiero pierwsze kroki i nie przeczytali jeszcze wielu pozycji, mogą spokojnie polegać na tej liście. Chciałbyś dowiedzieć się więcej o konkretnej serii lub porozmawiać, która z pozycji nie powinna była się tu znaleźć (albo która powinna)? Zajrzyj na nasze forum!

Najlepsze dystopiczne opowieści

Rok 1984 jest słusznie nazywany klasykiem, kamieniem milowym w literaturze i dla wielu nadal wywołującym dreszcze obrazem bardzo niedalekiej przyszłości. Opublikowany został w roku 1949 i przybliża wizję Zachodniego świata w roku 1984, w którym jednostka zostaje stłamszona w trakcie zupełnego, pozbawionego szans na zwycięstwo konfliktu z komunistyczną władzą. Prywatność nie jest już dopuszczalna. Książka stanowi ostrzeżenie przed totalitarnymi reżimami, takimi jak Nazistowskie Niemcy, które dopiero co zostały obalone, czy Stalinowski Związek Radziecki. Frazę "Big Brother is watchnig" zna każdy, niezależnie od tego, czy ktoś przeczytał książkę.

Philip K. Dick pozostaje osobą kultową wśród fanów science fiction, ponieważ niektóre z jego tekstów, zostały sfilmowane (odnosząc przy tym wiele sukcesów). Najbardziej znanym będzie z pewnością Blade Runner, film na podstawie Do Androids Dream of Electric Sheep? W Holandii powieść ta ukazała się pod tytułem: De Elekstriche Nachtmerrie (pol. Elektryczny Koszmar). Także filmy Total Recall oraz Minority Report wzorowane są na tekstach Dicka. Philip miał skłonności paranoiczne, nie ufał swoim bliskim, co wyraźnie widać w jego powieściach. Nic więc dziwnego, że widział przyszłość w ciemnych barwach, i że dystonia tak bardzo mu odpowiadała.

Na początku Stephen King pisał tak wiele opowieści, że wydawca nie mógł i nie chciał ich wszystkich publikować. Wiele z tych tytułów wydano w początkowym okresie jego kariery pod pseudonimem Richard Bachman. Był to między innymi Uciekinier, który pod pierwotną nazwą (The Running Man) został zekranizowany, a jedną z ról dogrywał Arnold Schwarzenegger.

Akcja rozgrywa się w mrocznym, brudnym świecie w przyszłości, w którym przepaść między biednymi a bogatymi jest większa niż kiedykolwiek. W Stanach Zjednoczonych władze nad rządem sprawuje Sieć w imieniu wielkich firm jak General Atomics. Benjamin Richards to bezrobotny, jego córka Cassie choruje na zapalenie płuc. Aby zdobyć pieniądze, bierze udział w telewizyjnym show "Free Vee". Ben zostaje zaprezentowany publice, oczerniony, a następnie trafia na ulicę. Po 12 godzinach rozpoczyna się "pościg", Łowcy i policjanci zostają wysłani za uciekinierem. Wynagrodzenie można dostać także za współpracę ze ścigającymi. Za każdą godzinę na wolności Ben dostaje 100 dolarów…

Wiele prac o tematyce dystopicznej, podobnie jak Rok 1984, to krytyczne spojrzenie na życie i rozwój społeczeństwa, które zakłada autor. 451° Fahrenheita (opublikowane w 1953 r.) Raya Brandbury'ego jest tego wyraźnym przykładem. Akcja rozgrywa się w świecie, w którym książki są zakazane, a krytycznie myślenie zwalcza się w zarodku. Tytuł odnosi się do temperatury, w której zaczyna spalać się papier w książkach. Powieść porusza tematy, będące ważnymi w momencie jej powstawania: cenzura, ograniczanie myśli i idei w Stanach Zjednoczonych lat 50., palenie książek w Nazistowskich Niemczech od roku 1933 oraz straszliwe skutki użycia bomby atomowej. Mamy tutaj do czynienia nie tylko z ważnymi kwestiami, lecz także ze szczegółowo dopracowaną opowieścią!

O ile George Orwell bał się, że rząd odbierze "nam" w końcu dostęp do wiedzy, tak Aldus Huxley opisuje swój strach przed życiem, w którym ogromna ilość informacji zredukuje ludzi do pasywnych, egocentrycznych jednostek. A Brave New World, przetłumaczona na niderlandzki jako Het soma-paradijs, a później Heerlijke Nieuwe Wereld opisuje totalitarne państwo, obejmujące cały świat, z motto brzmiącym: „Wspólność, Identyczność, Stabilność”, w którym na pierwszy rzut oka nie ma żadnych problemów. Społeczeństwo bazuje na konsumpcjonizmie, natychmiastowym zaspokajaniu potrzeb i produkcji masowej. Jednak w momencie, gdy pojawiają się wyjątki, na elewacji utopii pojawiają się pęknięcia.

Pierwsza z powieści dystopicznych z nurtu Young Adult na tej liście jest prawdopodobnie jednocześnie jedną z najmniej znanych. Unwind Neala Shustermana, przetłumaczone na niderlandzki jako Gesplitst, raz jeszcze porusza delikatny, zwłaszcza w Ameryce, temat - aborcję. W przedstawionej tam wizji w przyszłości znaleziono już rozwiązanie tego problemu: wdrożono Ustawę o Życiu. Każde dziecko między trzynastym a osiemnastym rokiem życia może zostać oddane przez swoich opiekunów, aby je podzielono. Oznacza to, że małoletni żyją jako cała osoba, póki nie osiągną trzynastu lat, ale później ich części ciała mogą zostać podzielone. Idea jest taka, iż fragmenty tak podzielonych dzieci nadal żyją u różnych biorców. To książką, która z pewnością w trakcie lektury potrafi zmusić do przemyśleń!

Z pewnością dla najmłodszych czytelników najbardziej znaną pozycją będzie trylogia Suzanne Collins. Opowieść odniosła gigantyczny sukces, sfilmowana z udziałem Jennifer Lawrcene w roli Katniss Everdeen. Akcja rozgrywa się w świecie, w którym powstał nowy kraj, Panem, liczący 12 dystryktów oraz stolicę – Kapitol. Początkowo dystryktów było 13, jednak po powstaniu, mającym miejsce 74 lata wcześniej, dystrykt 13 został bez litości spalony. Aby rebelianci pamiętali o tym wydarzeniu, wdrożono Igrzyska Śmierci jako swego rodzaju karę. Uczestnicy, 2 z każdego dystryktu, mają stoczyć ze sobą walkę na arenie, a zwycięzca może być tylko jeden.

Kolejnym hitem jest cykl Niezgodna Veronici Roth – futurystyczne Chicago podzielono na pięć frakcji politycznych: Altruizm, Erudycja, Prawość, Nieustraszoność, Serdeczność. Główna bohaterka, Beatrice Prior skończyła właśnie 16 lat i musi wybrać, do której frakcji chciałaby ostatecznie należeć. Dzień przed tym musi przejść test osobowości. Jeśli wyniki tekstu wskazują na przynależność do więcej niż jednej frakcji, uznaje się taką osobę za nienormalną, a co za tym idzie - niebezpieczną. Naturalnie taka właśnie jest Beatrice, przez co ma bardzo duże kłopoty.

Aktualnie bardzo popularną serią jest także Więzień labiryntu Jamesa Dashnera. Znaleźć w niej można wiele zagadek, które czytelnik wraz z głównym bohaterem, Thomasem, starają się rozwiązać. Krok po kroku dowiadujemy się, że po przerażających katastrofach na świecie nie ma warunków do życia. Ponadto ludzkość na powierzchni została dotknięta przez zagadkową chorobę. Tajemnicza organizacja o nazwie DRZESZCZ próbuje stworzyć lek za pomocą wątpliwych działań. Ofiary, które trzeba by było ponieść, są prawdopodobnie nierówne rezultatom…

Ciekawym tytułem z naszego własnego oziębłego kraju jest Kinderen van Moeder Aarde Thea'i Backman. Książka ta, pierwsza część trylogii, wydana została w 1985 roku i opisuje Ziemię taką, jak miałaby wyglądać 8 do 10 wieków po Trzeciej Wojnie Światowej. Niektóre bomby atomowe naprowadzone przez celowniki trafiły w wulkany. Miało to katastrofalne skutki. Pozycja osi Ziemi przesunęła się, przez co Biegun Północny stał się wspaniałym miejscem do życia (a książka nakreśla nam raczej obraz utopii niż dystopii). Nauczone błędami z przeszłości władzę w społeczeństwie sprawują kobiety, a najważniejszą kwestią są relacje z Matką Naturą. Nie wszystko jawi się jednak w kolorowych barwach i nawet ten system nie jest wolny od gierek politycznych. Powoli wzmaga się napięcie między rządzącymi kobietami a mężczyznami, bardziej skłonnymi do akcji, podbojów, wyzwań, analizy i manipulacji naturą.

Link do oryginału: https://www.fantasywereld.nl/boeken/boekachtergrond/onze-gids-naar-dystopische-verhalen/ 

Tłumaczenie: Damian Olszewski