"Dzienniki ukraińskie - [Wspomnienia z czasów ZSRR]" - recenzja

Ukraina jest dla współczesnej Europy wielką niewiadomą. Nawet my, Polacy, nie zawsze dobrze znamy najbliższego sąsiada. Igort wkracza do tego obcego kraju po uniwersalne, przejmujące opowieści, które ukażą nam nieznaną – często makabryczną – część historii i kultury ojczyzny Kozaków.

Autor to „inny”, który wkroczył z całą bezpośredniością i naiwnością w zupełnie nieznany mu świat. Przebywając przez dwa lata na stypendium na Ukrainie, dostąpił pełnego zanurzenia w kulturę praktycznie mu obcą. Choć jego rodzina pamiętała jeszcze malownicze widoki stepów, on sam wychował się w słonecznej Italii, nie bardzo mając wyobrażenie o tym, jak naprawdę wygląda kraj przodków. Początkowo zbierał materiały do publikacji o Czechowie. Szybko okazało się jednak, że relacje przypadkowo spotkanych osób są o wiele bardziej zajmujące. Tak powstały „Dzienniki ukraińskie” – efekt wielogodzinnych rozmów, wielu nagrań, uporczywego dociekania do historii trudnych, dotąd zbywanych milczeniem.

Igort za główny temat swojej pracy objął Wielki Głód, będący wynikiem akcji przeprowadzonej przez władze sowieckie w latach 1932-33. Autor przedstawia nam opowieść tych, którzy przeżyli, o czasach, w których moralność została zawieszona na kołku przez widmo śmierci głodowej. Pokazuje, w jaki sposób wpłynęło to na losy mieszkańców bodaj najżyźniejszego regionu w Europie. To, co szczególnie uderza w relacjach jego bohaterów, to cierpliwe, spokojne poddawanie się losowi. Codzienność wypełnia im ustawiczna walka o przetrwanie. Bohaterowie „Dzienników ukraińskich” swój heroizm wykazują w żmudnym trudzie powszedniego dnia, są silni siłą smaganego przez wiatr drzewa, które mimo wszystko wciąż pnie się do góry, coraz twardsze i mocniejsze.

W opowieści Igorta Wielki Głód to nie odległa przeszłość. To blizna znacząca do dziś codzienność. Brutalne przejście do rzeczywistości sowieckiej w latach międzywojennych łączy się z dniem dzisiejszym. Efekty całkowitego podboju władzy radzieckiej widoczne są nadal, a Ukraina, pokazywana z perspektywy „innego”, swoją współczesną kondycję zawdzięcza – przynajmniej częściowo – tamtym wydarzeniom. Autor nie waha się jednak przed wieloznacznością. Konfrontuje wspomnienia tych, dla których ciemne czasy ZSRR były prawdziwą katastrofą z tymi, dla których okazały się okresem spokoju i prosperity. Miesza współczesną rzeczywistość z obrazami przeszłości przefiltrowanymi przez pamięć swoich rozmówców. W ten sposób pokazuje złożony, wielowątkowy obraz Ukrainy, jednocześnie wyjątkowo odrębnej, jak i nierozerwalnie wplecionej w dzieje Europy. Autor przyznaje się do fascynacji reportażami Kapuścińskiego. I rzeczywiście, widać w jego pracy to samo dążenie do oddania obiektywnej prawdy, pokazywania zdarzeń w sposób nieskażony, bezpośredni.

„Dzienniki ukraińskie” stawiają pytania o granice komiksu historycznego, w Polsce wyrastającego na osobną, silną gałąź rynku wydawniczego. Album nie jest kolejnym „podkolorowanym podręcznikiem do historii”. Przeciwnie, surowe, wręcz nieco niedbałe rysunki mogą zniechęcić przeciętnego odbiorcę. Ale właśnie w owej szorstkości i bezpośredniości przekazu leży siła tego komiksu, zaskakującego i zmuszającego do stawiania trudnych pytań, na które rzadko jedynie można znaleźć odpowiedzi.

Tytuł: "Dzienniki ukraińskie - [Wspomnienia z czasów ZSRR]"

• Scenariusz: Igort
• Rysunek: Igort
• Tłumaczenie: Marzena Sowa
• Wydawnictwo: Timof i cisi wspólnicy
• Data publikacji: październik 2012 r.
• Liczba stron: 176
• Format: 168x240 mm
• Oprawa: miękka
• Papier: kredowy
• Druk: kolor
• Cena: 79 zł