Bibliografia

[1] G.H. Hamilton, Painting and sculpture in Europe 1880-1940, Yale 1993, s.365.

[2] H. Richter, Dadaizm, Warszawa 1983, s. 15.

[3] Tłum. za J. St. Buras(H.Richter, Dadaizm, Warszawa 1983, s. 17.):

Zakładając Cabaret Voltaire byłem zdania, że znajdzie się może w Szwajcarii paru młodych ludzi, którzy na równi ze mną zechcą nie tylko delektować się swoją niezależnością, ale i ją zadokumentować. Poszedłem do pana Ephraima, właściciela lokalu >, i powiedziałem: . Pan Ephreim zgodził się i dał mi salę. Ja zaś poszedłem do paru znajomych i poprosiłem ich: Dajcie mi jakiś obraz, jakiś rysunek, czy rycinę. Chcę w połączeniu z moim kabaretem zorganizować małą wystawę>>. Potem zwróciłem się do przyjaźnie usposobionych redaktorów prasy zuryskiej i poprosiłem ich: . No i dostałem obrazy, zamieszczono też moje anonsy. Tym sposobem 5 lutego nasz kabaret stał się faktem. Panie Hennings i Leconte śpiewały francuskie i duńskie piosenki. Pan Tristan Tzara recytował wiersze rumuńskie. Orkiestra grała na bałałajkach zachwycające rosyjskie pieśni ludowe i melodie taneczne.

Wiele pomocy i sympatii okazał mi pan M. Słodki, który zaprojektował plakat kabaretu, oraz pan Hans Arp, który obok własnych prac udostępnił mi parę Picassów i polecił mi obrazy swoich przyjaciół O. van Reesa Arthura Segalla. Dużego poparcia udzielili mi także panowie Tristan Tzara, Marcel Janco i Max Oppenheimer, którzy wyrazili gotowość wystąpienia w kabarecie. Zorganizowaliśmy wieczór rosyjski, a następnie francuski (na który złożyły się utwory Apollinaire’a, Max Jacoba, André Salmona, Alfreda Jarry, Laforgue’a i Rimbauda). Dwudziestego szóstego lutego przybył z Berlina Richard Huelsenbeck, trzydziestego marca zaprezentowaliśmy cudowną muzykę murzyńską (toujours avec la grosse caise: boum boum boum boum – drabatja mo gere drabatja mo bonoooooooooooo – ). Monsieur Laban był obecny na przedstawieniu i wyszedł zachwycony. Natomiast z inicjatywy pana Tristana Tzary panowie Tzara, Huelsenbeck i Janco zaprezentowali (po raz pierwszy w Zurychu i w ogóle na świecie) wiersze symultaniczne panów Henri’ego Bazuna i Fernanda Divoire’a oraz poemat symultaniczny własnej kompozycji, wydrukowany na stronie szóstej i siódmej. Mały zeszycik, który dziś wydajemy, zawdzięczamy naszej własnej inicjatywie i pomocy naszych przyjaciół we Francji, Włoszech i Rosji. Określa on zadania i zainteresowania kabaretu, którego głównym zamiarem jest przypominać – nie bacząc na wojnę i pojęcie ojczyzny – że istnieje garstka ludzi niezależnych, mających inne ideały. Następnym celem stowarzyszonych tu artystów jest wydawanie czegoś w rodzaju Revue Internationale. La revue paraîtra à Zurich et porter à le nom „Dada”. („Dada”) Dada Dada Dada Dada.

[4] D.M. Kirstiansen, What is Dada?, w: Education Theatre Journal, z. 20, nr 3, 1968, s. 457.

[5] T. Tzara, Authorization, w: New York Dada,  1921, s.3., tłum. za Z. Machnicka, Dada-Geist – o nową recepcje dadaizmu, w: Rumuńskie konteksty dadaizmu, Warszawa 2008, s. 14.

[6] H. Richter, Dadaizm. Sztuka i antysztuka, Warszawa 1983, s.44.

[7] H. Arp, Dada in Tirol, Augrandair, Tarenz – 1921, , tłum. za J.St Buras: “Oświadczam niniejszym, że Tzara wymyślił słowo dada szóstego lutego 1916 roku około godziny szóstej po południu. Wraz z dwanaściorgiem moich dzieci  byłem przy tym, kiedy Tzara wypowiedział to słowo po raz pierwszy… Nastąpiło to w w Zurychu, pamiętam nawet, że miałem precelek wetknięty w lewą dziurkę w nosie.”

[8] H. Richter, Dadaizm…, s. 45.

[9] H Richter, Dadaizm…, s. 63.

[10] H. Richter, Dadaizm… , s.

[11] I. E. Hoffman, Documents of Dada and Surrealizm: Dada and Surrealist Journals in the Mary Reynold Collection, w: Art Institute of Chicago Museum Studies – Mary Reynolds and the Spirit of Surrealism, t. 22, nr 2, 1996, s. 132

[12] M. Gordon, Dada Berlin. A History of performance, w: The Drama review, t. 18, z. 2, Cambridge 1974, s. 122.