„Mity Afryki w komiksie” - recenzja

Stwierdzenie, w myśl którego mitologie z różnych stron świata to temat fascynujący sam w sobie wypada uznać za truizm w najczystszej postaci. Nie da się jednak ukryć, że poza mitycznymi tradycjami antycznego Śródziemnomorza, kultur mezopotamskich oraz celtyckich większość najstarszych interpretacji natury wszechświata i człowieka pozostaje współczesnym Polakom niemal nieznana. Dotyczy to również mitów powstałych wśród licznych społeczności Czarnego Lądu.

W ofercie naszych wydawców nie brak co prawda kompetentnych publikacji, za sprawa których owe luki możemy przynajmniej częściowo zapełnić (jak np. mini-encyklopedia „Religie i mitologie Czarnej Afryki” Stanisława Piłaszewicza czy klasyczna „Afrykańska Księga Rodzaju” tegoż samego autora). Jak dotąd nie zdarzyło się jednak (pomijając co najwyżej drobne nawiązania m.in. w „Sandmanie”), aby wiedzę w tym zakresie przyswajać za pośrednictwem komiksu. Dzięki inicjatywie Staromiejskiego Domu Kultury w Warszawie doczekaliśmy się pod tym względem precedensu. Bowiem w czerwcu 2014 r., w ramach wernisażu wystawy wieńczącej pierwszą edycję programu „Mity Afryki”, zaprezentowano plansze krótkich komiksów, które złożyły się na publikację pod niemal tym samym tytułem. Z miejsca należy zastrzec, że powstały tym sposobem materiał to pochodna warsztatów zorganizowanych przez wspomnianą placówkę. W nich zaś wzięły udział osoby, dla których rozrysowanie komiksu nie jest nawet półprofesjonalną formą aktywności, a co najwyżej odskocznią od codziennych obowiązków. Stąd podczas lektury tej publikacji warto mieć tę okoliczność na uwadze. Nawiasem mówiąc wypada nadmienić, że nad przebiegiem warsztatów czuwała Berenika Kołomycka, plastyczka znana m.in. ze zrealizowanego do scenariusza Marzeny Sowy albumu „Tej nocy dzika paprotka” oraz „Wykolejeńca” według pomysłu Grzegorza Janusza.

Zasadniczą część publikacji otwiera praca Adama Wiśniewskiego, któremu zawodowa specjalizacja związana z ekonomią i bankowością najwyraźniej nie przysłoniła młodzieńczej fascynacji komiksem. Efektem tego jest nie tylko kolekcjonerskie zacięcie rzeczonego, ale również nowelka oparta na micie stworzenia jednego z buszmeńskich plemion z południowo-zachodniej Afryki. Centralną postacią tej tradycji kosmogenicznej był Dxui, bóstwo, za sprawą którego swój początek miał całokształt stworzenia. Posługując się schematycznymi rysunkami oraz monochromatycznie kładzioną kolorystyką Wiśniewski zilustrował zasadniczy przekaz tego mitu. Jest w tym dużo urokliwości, a przy okazji koncepcja, według której wykonano niniejszą nowelkę sprawia wrażenie przemyślanej i przekonującej.

Z kolei Angelika Szkołuda – obecnie na etapie studiów kulturoznawczych – przybliża mit dotyczący genezy zjawiska śmierci zaczerpnięty z tradycji wschodnioafrykańskich Masajów. Jak wspomina sama autorka do ujęcia w kadr tego akurat mitu zachęciła ją jego odmienność względem znacznie bliższych nam tradycji duchowych. Na czym one polegają? Warto się przekonać podczas lektury tej zwięzłej opowieści, przy której tworzeniu autorka również nie szafowała nadmiarem kolorystyki (pomijając ledwie jeden kadr). Na uwagę zasługuje zwłaszcza wizerunek bóstwa Naiteru-Kop, nakreślony manierą być może nie skomplikowaną, ale za to pomysłową i jakby nawiązującą (być może nie w pełni świadomie) do niektórych petroglifów z rejonów Afryki Saharyjskiej.

Kolejna uczestniczka projektu – Kasia Strzałkowska – zdecydowała się na sięgniecie do mitycznego dziedzictwa Jorubów, jednego z najbardziej kreatywnych ludów Sahelu. W wymiarze plastycznym niniejsza nowelka prezentuje się jako najbardziej dopieszczona. Należy również do najdłuższych w tej antologii. Podobnie jak Adam Wiśniewski, także ta autorka rozrysowała jeden z przekazów kosmogenicznych. Posłużyła się przy tym bogatą paletą barw. Biorąc pod uwagę, że w treści mitu istotną rolę odgrywał kameleon, ów dobór środków plastycznych wydaje się w pełni uzasadniony.

Wygląda na to, że Marcin Oszczyk, chociaż jego specjalnością zdaje się przede wszystkim muzyka, również nie oparł się urokowi komiksowego medium. Bowiem jak sam stwierdził od dawna zastanawiał się nad stworzeniem autorskiego komiksu. Warsztaty Staromiejskiego Domu Kultury okazały się zatem dobrą okazją do zrealizowania tych zamierzeń. Tak jak miało to miejsce w przypadku opowiastki Angeliki Szkołudy, również i tutaj autor zdecydował się na podjęcie wątku eschatologicznego. Stąd przybliżenie wizji zaistnienia śmierci według zamieszkujących terytorium Nigerii plemion Nupe. Niejako w kontraście do poprzedniej nowelki autor zdecydował się na konwencje czarno-białą proponując przejrzystość plansz. Jest to ponadto najdłuższa opowieść zbioru.

Jako ostatnią autorkę zaprezentowano Paulinę Koniuch, której obecne zainteresowania (buddyzm i archeologia) zdają się przynajmniej pośrednio korespondować z profilem antologii. Również wspomniana zdecydowała się na zilustrowanie mitu zaczerpniętego z tradycji Masajów. Tym razem za kanwę posłużył przekaz o Maasincie, protoplaście plemienia obdarowanego przez opiekujące się nim bóstwo stadem bydła. Niestety ów cenny dar został przekazany z pewnym dość istotnym zastrzeżeniem. Przy tworzeniu komiksowej wersji tej opowieści młoda autorka zdecydowała się na użycie kredek ołówkowych. Przejawiało się to w przekonująco dobranych, klimatycznych barwach, choć niestety nie zawsze rozprowadzonych równomiernie. Natomiast pomysłowo prezentują się stylizacje m.in. drzew oraz rzucanych przez nie cieni.

Albumik wzbogacono o galerię zdjęć ukazujących przebieg warsztatów oraz sylwetki ich uczestników. Posunięcie o tyle uzasadnione, że dzięki temu twórcy tej antologii przestają być dla większości jej odbiorców tylko i wyłącznie anonimowymi nazwiskami. Przy okazji dano autorom sposobność do uzasadnienia wyboru zilustrowanego przezeń mitu.

„Mity Afryki w komiksie” to interesujący i w swojej klasie różnorodny zbiór. A do tego  wzbogacający pod względem czysto poznawczym i zachęcający do wgłębienia się w dawne tradycje mieszkańców tego kontynentu.

Tytuł: „Mity Afryki w komiksie”

• Scenariusz: Adam Wiśniewski, Angelika Szkołuda, Kasia Strzałkowska, Marcin Oszczyk, Paulina Koniuch
• Rysunki: Adam Wiśniewski, Angelika Szkołuda, Kasia Strzałkowska, Marcin Oszczyk, Paulina Koniuch
• Prowadząca warsztaty: Berenika Kołomycka
• Wydawca: Staromiejski Dom Kultury
• Data publikacji: 16 czerwca
• Oprawa: miękka
• Format: 16,5 x 24 cm
• Papier: kredowy
• Druk: kolor
• Liczba stron: 40
• Cena: publikacja darmowa