"Aptekarz w getcie krakowskim" - recenzja

W krakowskiej aptece „Pod Orłem” w dniu 16 marca 2013 r. zostanie otwarta wystawa poświęcona Tadeuszowi Pankiewiczowi. Także z tej okazji Muzeum Historyczne Miasta Krakowa wydało komiks „Aptekarz w getcie krakowskim. Opowieść o Tadeuszu Pankiewiczu”, dostępny w dwóch językach – polskim i angielskim. 

Autorem scenariusza i rysunków jest Tomasz Bereźnicki, który z pomocą merytoryczną Wojciecha Górnego oraz Marcina Barana zaadaptował książkowe wspomnienia słynnego krakowskiego farmaceuty. Bereźnicki to twórca specjalizujący się w komiksach stricte historycznych, trzykrotnie nagradzany w konkursach organizowanych przez Muzeum Powstania Warszawskiego, mający na swoim koncie unikatowy już album „Ocalenie”.

Niniejszy tytuł prezentuje losy tytułowego bohatera w czasach okupacji hitlerowskiej. Poznajemy dzieje farmaceuty, który z własnego wyboru został "więźniem" dzielnicy żydowskiej na Podgórzu. Pracując w odziedziczonej po ojcu aptece, w latach 1941-43 niósł pomoc zamieszkałym tam Żydom. W nowatorski sposób, oczami bohatera, obserwujemy codzienne życie w tym miejscu. Niekiedy narratorami opowieści są pracownice apteki - Irena Droździkowska, Helena Krywaniuk i Aurelia Danek, (które jednak opuszczały codziennie getto po skończonej pracy). „Aptekarz w getcie krakowskim" to pozycja oparta na faktach.

Autorowi udało się w sposób autentyczny zilustrować strach panujący w zamkniętym mieście. Pokazał wszystkie etapy istnienia w tej nienaturalnej przestrzeni, od wybudowania muru i bram getta, pierwszych szykan wobec ludności żydowskiej, poprzez coraz okrutniej przeprowadzane wysiedlenia, aż po jego zupełną likwidację i morderstwa. Zabieg ten miał na celu ukazanie narastającego terroru, duszenie nadziei czy też metod niszczenia ludzi stosowanych przez hitlerowców. Dlatego jeśli widzimy zło, to należy je od razu potępiać,  reagować, gdyż pozostawione same sobie, mnoży się i zaraża innych strachem bezczynności.

W tamtych czasach tylko apteka „Pod Orłem" była ostoją normalności, miejscem spotkań żydowskich naukowców, artystów, intelektualistów przebywających w getcie. Dramaty zamieniały się, jak w klasycznej komedii greckiej, w momenty radości. Piosenka „Umówiłem się z nią na dziewiątą" zaśpiewana przez bohatera, ma jakby podwójną, dreszczową  intonację.

Niewątpliwie Tadeusz Pankiewicz to postać tragiczna i nieszczęśliwa. W zamian za oddanie apteki, niemiecka administracja zaproponowała mu przejęcie innej placówki w centrum Krakowa, na co jednak się nie zgodził. Nie chciał opuszczać swojego domu, ze względu na szacunek i ogrom pracy wykonanej przez swego ojca. Gdy zdecydował się na pozostanie w dzielnicy żydowskiej, musiał za każdym razem przekupywać strażników, policję, administrację hitlerowską  np. by dostać się z powrotem do swojego domu , by mogły dotrzeć lekarstwa, żywność, by mógł uratować życie ludzkie.

Apteka stała się miejscem wyjątkowym, gdzie krzyżowały się drogi zarówno ofiar, jak i katów. Pankiewicz musiał lawirować pomiędzy mniejszym a większym złem. Sądzę, iż nie przewidział konsekwencji pozostania na swojej ojcowiźnie. Opłacając sowicie hitlerowców, musiał przecież pobierać duże kwoty od żyjących tam w tragicznych warunkach Żydów. Po roku 1941 bardziej zaczął liczyć się dla niego człowiek, toteż narastała w nim nienawiść do niemieckich najeźdźców, a także ich sługusów. Byli również tacy Żydzi jak: Spira i Szpica, którzy zdradzili swój naród.

Pankiewicz prezentował niezłomną postawę, kultywując zasadzie, że pieniądze nie są najważniejsze. W centrum jego uwagi znajdowała się bezinteresowna pomoc ludziom. Nawet tym, którzy nie mieli nic. Ciągle narażony na śmierć, wspierał ich ze wszystkich sił. Stał się bohaterem z krwi i kości, odznaczonym po wojnie w 1983 roku medalem - Sprawiedliwy wśród narodów świata!

Podsumowując, warto się odnieść do kadrowania i ilustracji. Cała historia narysowana jest statycznie (jakby była uśpiona). Ten zamierzony efekt bardzo dobrze sprawdza się w tym albumie, ale są również miejsca, w których przydałoby się trochę ożywić rysunek, by spotęgować efekt dramatyzmu. Stworzenie komiksu historycznego nie jest rzeczą łatwą, to ogromny wkład pracy, konsultacje z historykami, żmudne zbieranie materiałów. Jednak poniesiony trud zaowocował interesującym albumem.

Komiks historyczny stanowi znakomity nośnik ważnych treści, traktujących o sprawach, o których warto i powinno się mówić. Jest to lekcja historii w pigułce, zamknięta w medium zrozumiałym dla każdego. „Aptekarz w getcie krakowskim" to zajmujące dzieło, w którym oprócz wspomnianych dramatów znajdziecie także sporą dawkę inteligentnego humoru. Gorąco polecam! 

Tytuł: "Aptekarz w getcie krakowskim"

• Rysunki i Scenariusz: Tomasz Bereźnicki
• Wydawca: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
• Wydanie: I
• Data wydania: styczeń 2013
• Druk: kolor
• Oprawa: miękka
• Format: 230x300
• Stron: 48
• Cena: 30 zł