Recenzja książki "To nie jest kraj dla starych ludzi" Cormaca McCarthy'ego

Książka McCarthy’ego odsłania inną Amerykę, kraj jakiego nie znamy. Stanowi swoistą antytezę ziemi mlekiem i miodem płynącej. Wstrząsające zbrodnie rozgrywają się z dala od potężnych aglomeracji, na pograniczu amerykańsko-meksykańskim, gdzie życie ludzkie przestało stanowić większą wartość.

Akcja rozgrywa się w prowincjonalnym miasteczku w Teksasie w 1980 roku. Llewelyn Moss podczas polowania na antylopy natrafia na miejsce krwawej jatki. Transakcja handlarzy narkotyków nie poszła po myśli kontrahentów, którzy wystrzelali się jak kaczki. Pośród morza martwych ciał Moss znajduje walizkę pełną dolarów. Nie zastanawiając się długo, postanawia zatrzymać pieniądze dla siebie. Jest przekonany, że właśnie wygrał los na loterii, a jego dotychczasowy żywot radykalnie się odmieni. W swoim założeniu bardzo się myli, bowiem krwawa forsa ma niewiele wspólnego ze szczęściem. Tropem Mossa podąża bezwzględny morderca Anton Chigurh, dla którego życie ludzkie nie przedstawia żadnej wartości. Zabije każdego, kogo spotka na swojej drodze, jeżeli uzna, że jego misja może być zagrożona. Zapędy psychopaty stara się powstrzymać starzejący się szeryf Bell, dla którego brutalne akty przemocy są niepojęte.

McCarthy zabiera czytelnika w sentymentalną podróż na Dziki Zachód. Jednak prawo teksańskich prerii różni się od tego, jakie pamiętamy chociażby z filmów z Johnem Waynem. To kraina zapomniana przez Boga, pozostawiona na łasce morderców, handlarzy narkotyków i przestraszonych ludzi. Wartości i normy moralne wpajane od pokoleń odchodzą w niepamięć, na ich miejscu pojawia się chciwość, żądza władzy, bezsensowna brutalność oraz lęk. Autor buduje nastrój powieści drogi nie zapominając o typowych dla gatunku szczegółach, kreśląc wyraźny obraz przemian cywilizacyjnych i upadku zasad.

Szeryf Bell jest przykładem pielęgnowania starych tradycji i prawideł moralnych, które wraz z nastaniem nowych czasów odchodzą w zapomnienie. McCarthy, aby uwiarygodnić uczucia szeryfa, a także zarysować kontrast miedzy dawnym a obecnym porządkiem, przed każdym rozdziałem serwuje nam dygresje Bella dotyczące życia, pracy czy rodziny. Wraz z upływem lat szeryf stał się zgorzkniałym i wypalonym człowiekiem, który często ucieka się do cynicznych osądów czy sarkazmu. Wydaje się błądzić we własnych rozważaniach, zadaje pytania, na które nie otrzymuje odpowiedzi. Był przekonany, iż na starość odwiedzi go Bóg, jednak ta chwila nie nastąpiła, pozostawiając go w wielkiej niepewności. Z drugiej strony to powieść nostalgiczna, Bell z rozrzewnieniem wspomina o dawnych czasach, tęskni za tym, co minione. W jego zachowaniu pojawia się bezsilność, brak możliwości przystosowania się do nowych warunków.

McCarthy pieczołowicie buduje niezapomniany klimat powieści poprzez realistyczne opisy, ale przede wszystkim mistrzowskie dialogi, ubarwione czarnym humorem, przez błyskotliwe riposty Bella czy też filozoficzne kazania psychopaty. W ten sposób nie ucieka od egzystencjalnych rozważań, stara się dokonać głębszej refleksji nad sensem istnienia. Autor stawia na szali dobro i zło, pragnąc przekonać się, która ze stron zwycięży. Finał zaskakuje i nie nastraja optymistycznie. Skłania do refleksji pokazując, że wybory, których dokonujemy wpływają na całe życie.

Książkę pochłania się jednym tchem, jednakże nie jest to tytuł przeznaczony dla każdego. Jeżeli ktoś lubi mroczne thrillery utrzymane w konwencji powieści drogi, nie powinien być rozczarowany. Pozycja Cormaca McCarthy’ego to dzieło brutalne, skupiające się głównie na opisach zachowań postaci, a nie na wartkiej akcji. Całość zaś okraszona jest wspomnieniami i refleksjami teksańskiego szeryfa. „To nie jest kraj dla starych ludzi” to porażająca lektura, polecam ją bez wahania.

Tytuł: „To nie jest kraj dla starych ludzi”

Tytuł oryginału: „No Country for Old Men”

Autor: Cormac McCarthy

Tłumaczenie: Robert Bryk

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka

Rok wydania: 2008

Liczba stron: 240

Wymiary: 142 x 202mm

Oprawa: miękka