The JRR Tolkien Companion & Guide - recenzja

Na tę książkę wielbiciele prozy Tolkiena czekali pięć lat. 'The JRRT Tolkien Companion & Guide' zapowiadano już w 2001 roku, jednak datę wydania przekładano tak wiele razy, że czytelnicy zwątpili w realność ukończenia pracy nad książką. Nie oznacza to jednak, że jej autorzy - małżeństwo amerykańskich bibliografów, Wayne Hammond i Christina Scull - próżnowali przez ten czas. Przygotowywali między innymi poprawione, jubileuszowe wydanie 'Władcy Pierścieni' z 2004 roku, zorganizowali rocznicową konferencję na Uniwersytecie Marquette, opublikowali także 900-stronicowy zbiór przypisów 'The Lord of the Rings: A Reader's Companion' do 'Władcy Pierścieni'. Rok później ukazał się w końcu 'The JRRT Tolkien Companion & Guide'.

Wagę tego opracowania można oceniać chociażby po jego... wadze, wynoszącej 3 kg. Eleganckie, czarne pudełko zawiera dwa tomy w twardej oprawie i z obwolutą, liczące w sumie 2300 stron.

Czym jest 'Companion & Guide'? Można powiedzieć, że to taki 'Reader's Companion', tylko bardziej, bo obejmuje swoim zakresem nie tylko 'Władcę Pierścieni', ale ogromną ilość faktów związanych z życiem i twórczością pisarza. Śmiało można więc powiedzieć, że stanowić będzie przez wiele punkt odniesienia dla każdego, kto trochę dogłębniej chce poznać Tolkiena - dociekliwego czytelnika, krytyka literackiego czy bibliofila-kolekcjonera.

Tom pierwszy, 'Chronology', zapewnia nam kontekst, dzięki któremu możemy bezpieczniej bawić się w tak lubiane przez wielu tropienie cudzych wpływów i inspiracji. Oczywiście, wiele z tych informacji znanych jest z innych źródeł - chociażby licznych biografii (np. Carpentera czy Gartha) albo wydanego zbioru listów pisarza. Teraz jednak mamy to wszystko w jednym miejscu, ułożone chronologicznie i skonfrontowane z wydarzeniami, które mogły mieć jakiś wpływ na życie Tolkiena. Z kolei wiele innych, nieznanych wcześniej faktów, zostało zrekonstruowanych dzięki żmudnemu przetrząsaniu archiwów.

Przesadą byłoby powiedzenie, że dzięki temu poznać możemy życie Tolkiena dzień po dniu - jednak często 'Companion & Guide' zbliża się do tego ideału, szczególnie jeśli chodzi o jego aktywność akademicką. Książka wylicza więc, jakie wykłady Tolkien prowadził w danym semestrze, czyje prace egzaminował, jakie artykuły recenzował i z którymi kolegami korespondował.

Drugim tomem jest 'Reader's Guide'. Przypomina on na pierwszy rzut oka tolkienowskie encyklopedie, jakich nawet w Polsce kilka wydano, nie znajdziemy tu jednak spisu postaci, bestii czy krain Śródziemia. Własnych haseł doczekały się natomiast przede wszystkim same teksty autorstwa Tolkiena - zwykle ze streszczoną treścią, opisem tekstualnej historii i ich recepcji. Jest to nieoceniona pomoc dla wszystkich fanów czy badaczy Tolkiena, którzy czasami mogą czuć się zagubieni w morzu opublikowanych (nieraz w trudnodostępnych fanzinach czy niskonakładowych, egzotycznych publikachach) tekstów autorstwa twórcy Śródziemia.

Oprócz tego liczne hasła w 'Reader's Guide' dotyczą miejsc, które odegrały jakąś rolę w życiu pisarza (począwszy od najbardziej oczywistych, jak Oxford, Leeds czy Birmingham); ludzie, których znał (rodzina, koledzy z uczelni, studenci, żołnierze z którymi służył, fani z którymi korespondował, pracownicy wydawnictw), lub którzy mogli mieć na niego wpływ; oraz liczne motywy czy idee, przewijające się w jego twórczości.

Nie sposób w recenzji oddać, jak wiele informacji zmieściło się na tych 2300 stronach 'Companion & Guide'. Szczególnie interesujące mogą być te, których nie znajdziemy nigdzie indziej - na przykład niepublikowane listy do i od Tolkiena, wyciągnięte z archiwum wydawnictwa Allen & Unwin.

'Companion & Guide' to bezdyskusyjnie najlepsze opracowanie dotyczące Tolkiena, jakie kiedykolwiek powstało - a w tej skromnej, lecz pełnej niespodzianek dziedzinie wiedzy (jak powiedziałby Gandalf) poprzeczka jest ustawiona niezwykle wysoko. Dzieło Wayne'a Hammonda i Christiny Scull polecałbym więc każdemu, gdyby nie jego wysoka cena: 100 dolarów. Biorąc jednak pod uwagę zarówno zawartość, jak i formę wydania dwóch książek, które otrzymamy, nie wydaje się to być kwotą wygórowaną. Jeśli jednak macie ograniczony budżet, a nie prowadzicie poważnych badań biograficznych i bibliograficznych, lepszym wyborem jest kupno wyłącznie tomu drugiego.

Wayne G. Hammond; Christina Scull

The J.R.R. Tolkien Companion and Guide (Boxed Set)

ISBN-13/EAN: 9780618391134;

ISBN-10: 0618391134

Wydawca: Houghton Mifflin, Boston, New York 2006

Liczba stron: 1020 + 1280

Cena: $100.00