Historyczni laureaci, czyli nominacje jury w konkursie „Historia zebrana”

3 listopada, podczas Targów Książki w Krakowie zostały ogłoszone nominacje internautów w jesiennej edycji konkursu i plebiscytu „Historia zebrana”. Teraz nadszedł czas na nominacje jury i odliczanie minut do mety, czyli do wyboru najlepszych książek w poszczególnych kategoriach.

- John Maxwell Coetzee pisał, że „Historia nabiera życia dopiero wtedy, gdy stwarzamy dla niej miejsce we własnej świadomości (…)”, a dzięki „Historii zebranej” ma szansę właśnie zaistnieć, podobnie jak książki historyczne, wydane w języku polskim – podkreślał Sławomir Krempa, redaktor naczelny wortalu Granice.pl Na stronie internetowej konkursu – http://historiazebrana.pl/ możemy już znaleźć pełną listę nominowanych tytułów. Wszyscy internauci, którzy oddali swój głos w plebiscycie, mają szansę wygrać zestawy atrakcyjnych nagród książkowych.

Organizatorami akcji są portal historyczny Histmag.org oraz wortal literacki Granice.pl. Czym byłby jednak konkurs bez patronów? Wśród popularyzatorów historii i książek jej poświęconej znajdziemy Polskie Towarzystwo Historyczne, „Tygodnik Powszechny”, redakcje pism „Archeologia żywa” oraz „Odkrywca” i portal dlastudenta.pl. Inicjatywę wspiera także Polski Związek Bibliotek.

Kategorie konkursowe

Jeśli do tej pory książka historyczna kojarzyła się ze zbiorem suchych faktów z przeszłości, to najwyższy czas to zmienić. -  W szranki stanęły w naszym konkursie zadrukowane karty z różnych stron świata, a raczej – w różnych kategoriach konkursowych – podsumowywał dotychczasowy przebieg konkursu Michał Świgoń, redaktor naczelny portalu historycznego Histmag.org. - Część z nich pretendowała do głównej roli na arenie historycznej (biografie, wspomnienia), kilka wolało poddać się czujnemu oku badacza, część zaś w niebanalny sposób opowiedziało swoją niebanalną historię.

W skład szacownego jury weszli: prof.dr hab. Jacek Wijaczka – dyrektor Instytuty Historii i Archiwistyki UMK, Członek Senatu UMK, Sekretarz Generalny Polskiego Towarzystwa Historycznego, Małgorzata Gołaszewska – szefowa działu książki historycznej wortalu literackiego Granice.pl. Michał Przeperski – kierownik działu „recenzje” w portalu Histmag.org, Sławomir Krempa – redaktor naczelny wortalu literackiego Granice.pl oraz Roman Sidorski – kierownik działu naukowego Histmag.org i założyciel oraz redaktor naczelny tegoż portalu, Michał Świgoń. Po długich obradach jury plebiscytu wyróżniło 13 książek.

Jakie to książki?

Wśród nominowanych do tytułu „Najlepszej książki historycznej” w kategorii „W rolach głównych” znalazła się książka „Stolica Hitlera. Życie i śmierć w wojennym Berlinie” (Znak). - Roger Moorhouse w świetnej formie – mówi o tej pozycji Michał Przeperski -  Dynamiczna, przebojowa książka poświęcona życiu codziennemu w hitlerowskim Berlinie: mieście nigdy do końca nie opanowanym przez nazistów. Obraz ukazany w książce jest wieloaspektowy, bierze pod uwagę ciężkie naloty alianckie, trudności w zaopatrzeniu, zmieniające się przyzwyczajenia berlińczyków czy działalność Gestapo. Tworzy to prawdziwą mieszankę wybuchową, która bez reszty wciąga czytelnika.

Nie była to jedyna książka wskazana w tej kategorii przez jury, które doceniło także książkę Piotra Jaźwińskiego „Oficerowie i dżentelmeni” (Erica). - Uosobieniem „sienkiewiczowskiej" wizji dziejów Polski byli w okresie międzywojennym kawalerzyści. „Szabla i koń” trwale kojarzyły się z historią polskich wielkich zwycięstw, w tym z ostatnią wiktorią z 1920 r. Nic więc dziwnego, że status ułanów w II RP był bardzo wysoki. Oni sami także mieli wysokie mniemanie o sobie, co prowadziło do częstych pojedynków i innych, jakże obcych współczesnym, zachowań kojarzonych w tamtym czasie z koniecznością ochrony honoru. Autor bez specjalnej egzaltacji opisuje te i inne zjawiska. Często cytuje także słynne żurawiejki. W pracy nie zabrakło także licznych fotografii, m.in. z najsłynniejszym ułanem II RP – gen. Bolesławem Wieniawą-Długoszowskim – mówi o tej pozycji prof. dr hab. Jacek Wijaczka, sekretarz generalny Polskiego Towarzystwa Historycznego.

Boris Gorbachevsky i jego książka „Przez wojenną zawieruchę” (Rebis) również zdobyła uznanie szacownego grona jurorów. Michał Przeperski mówi o niej: „Fenomenalna książka Gorbaczewskiego opowiada o froncie wschodnim z najmniej oczywistej strony: ze strony żołnierza Armii Czerwonej. Jest tam wszystko to, czego propaganda Wielkiej Wojny Ojczyźnianej nie chciała powiedzieć: obraz wojny jako niewyobrażalnej rzezi, podczas której liczyło się tylko słowo najwyższego wodza. Lektura obowiązkowa dla zainteresowanych II wojną światową i historią ZSRR.

-  Ciekawostki z życia znanych ludzi. Znakomite, o ile Czytelnik jest nimi zainteresowany – mówi Roman Sidorski o pozycji „Grzesznicy i święci” Michaela Seeda i Noela Bothama (Promic). Książka to bowiem przepełnione wyjątkowym humorem wspomnienia, które przywołują herbatki z królowa Elżbietą, spotkania z księżną Dianą czy przyjaźń z Blairem.

Michał Przeperski zwrócił również uwagę na książkę Christiana Ingrao „Czarni myśliwi. Brygada Dirlewanglera” (Czarne). - Ingrao stworzył bardzo interesującą narrację, opisując wewnętrzne stosunki w jednostce SS – mówi Przeperski - Autor pokazuje doborowy oddział złożony z kryminalistów jako odczłowieczoną  machinę, gotową do największych zbrodni. Lektura trudna, ale bardzo wartościowa.

W kategorii „Okiem badacza” uznanie jury zyskały trzy pozycje. Pierwsza to „Historia władzy w Związku Radzieckim 1945 – 1991” Rudolfa G.Pichoja (PWN). Autor, rosyjski historyk, były dyrektor Archiwów Państwowych Federacji Rosyjskiej, pasjonująco przedstawia historię władzy Związku Radzieckiego od zakończenia II wojny światowej do rozpadu imperium w 1991 roku.

- Książka porządkuje i systematyzuje burzliwą historię międzywojennych rządów polskich, umożliwiając czytelnikowi bezbolesne  przyswojenie sobie o nich wiadomości – tak o kolejnym nominowanym tytule, książce „Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918 – 1939” pod red. J. Farysia, A. Wątora i H. Walczaka (IPN), mówi Małgorzata Gołaszewska, dodając - Zrozumiała i przystępnie napisana, może nie odkrywa historycznych nieznanych lądów, ale w prosty sposób przybliży każdemu czytelnikowi zawiłości polskiej polityki.

Jury doceniło także książkę Eiko Ikegami „Poskromienie samurajów. Honorowy indywidualizm i kształtowanie się nowożytnej Japonii” (Wydawnictwo UJ).  Dzięki niej możliwe jest zrozumienie historii Japonii i odpowiedź na pytanie, jak naród, który osiągnął sukcesy w dziedzinie nowoczesnych technologii, uprzemysłowieniu czy zarządzaniu, może jednocześnie opierać się zmianie i zniechęcać do indywidualizmu.

W kategorii „Historia niebanalna”, obejmującej swym zakresem publikacje popularyzujące wiedzę historyczną w nietuzinkowy sposób, wśród laureatów znalazła się książka „Różne oblicza harcerstwa” Wojciecha Śliwerskiego (Impuls). Autor dokumentuje w niej wieloletnią współpracę z prasą harcerską oraz pracę dziennikarską w redakcjach „Motywów”, „Drużyny” i „Harcerza Rzeczypospolitej”.

Uwagę zwróciła także pozycja „Korzeniec” Zbigniewa Białasa (MG), jedyna powieść nominowana przez jurorów, książka historyczno-obyczajowa z wątkiem kryminalnym i Sosnowcem w tle. - Książka z humorem przedstawia barwną panoramę przedwojennego Śląska, zgrabnie ukazując ten wielonarodowy tygiel. Łącząc fakty historyczne z sensacyjną fabułą, Białas prezentuje dzieło, które ucząc – bawi, bawiąc – uczy, a do tego zapewnia bardzo przyjemne i pożyteczne spędzenie kilku godzin wolnego czasu – podkreśla Małgorzata Gołaszewska. Jej uznanie zyskała także „Skandynawia” Tony`ego Griffithsa (AMF Plus Group). - To nie czysta historia, z licznymi datami i niewiele mówiącymi czytelnikom nazwiskami – to zbiór faktów, mitów, anegdot i opowieści, ukazujących raczej mentalność Skandynawów niż ich suche dzieje.

- Przewody sądowe są dla Milewskiego jedynie pretekstem, aby opisać w rozległy i wyczerpujący sposób całą społeczno-kulturową otoczkę, jaka im towarzyszyła – tak o kolejnej nominowanej książce – „Niezwykłych klientach Temidy” Stanisława Milewskiego (Iskry), mówi Michał Przeperski - Książka jest prawdziwą skarbnicą ciekawostek i barwnych opowieści, zwłaszcza tych z okresu XIX wieku. Jest ona godna polecenia wszystkim, którzy szukają publikacji opowiadającej w ciekawy sposób o dość nietypowych aspektach życia w dawnej Polsce.

Jury nominowało również pozycję „Jałta: cena pokoju” Serge’a M. Plokhy’ego (Rebis). Autor pracy opiera się w swoich ustaleniach na dostępnych już współcześnie archiwach zarówno alianckich, jak i ZSRR – mówi prof. dr hab. Jacek Wijaczka –  Szczególnie jest to istotne przy opisie negocjacji, które miały podzielić Europę na ponad pół wieku pomiędzy dwa wrogie sobie bloki polityczne i wojskowe. Autor stara się zachować daleko idący obiektywizm, wykazuje się także znajomością realiów politycznych w Europie środkowo-wschodniej. Czasami jednak pojawia się w tekście niepełnie zrozumienie skomplikowanych kwestii narodowościowych w tej części Europy. Jest to szczególnie widoczne przy opisie skomplikowanych relacji polsko-ukraińskich, gdy autor stawia na przykład znak równości pomiędzy czystkami dokonywanymi przez UPA i polskimi akcjami odwetowymi. Pomimo tych mankamentów, praca jest ważnym z punktu widzenia poznawania losów Polski i Polaków ujęciem naszych losów w połowie XX wieku.    

Wszystkie te znakomite pozycje wskazane przez jury, a także tytuły wyróżnione przez internautów stają do walki w kolejnej turze zmagań. Już wkrótce, we wtorek, 22 listopada 2011 r. poznamy zwycięzców jesiennej edycji konkursu „Historia zebrana”. Tymczasem ze  wszystkimi książkami biorącymi udział w plebiscycie warto zapoznać się bliżej na stronie internetowej historiazebrana.pl.