"Leksykon fantastyki" - recenzja

Polski rynek literatury fantastycznej pełen jest nowych książek, zarówno rodzimych, jak i obcych autorów. Niestety, niewiele jest pozycji, które teoretycznie traktują o fantastyce. Gdzieniegdzie tylko powstają artykuły na temat tekstów fantastycznych, jeszcze rzadziej zaś ukazują się książki, które kompleksowo obejmują ten typ literatury. Niewątpliwie tę lukę nieco zapełni „Leksykon fantastyki” autorstwa Karoliny Haki – Makowieckiej, Marty Makowieckiej i Małgorzaty Węgrzeckiej, który ukazał się nakładem warszawskiego wydawnictwa Muza.

Autorki książki postawiły przed sobą ambitny cel, bardzo szeroko zakreślając granice materiału, który postanowiły objąć w swoim dziele. Znalazły się tu bowiem wszystkie gatunki fantastyki – od fantasy po science fiction – zarówno polskiej, jak i zagranicznej. Nie ograniczyły się do samej literatury; sporo można w leksykonie znaleźć haseł filmowych, komiksowych, a nawet odnoszących się do gier fabularnych i komputerowych. Niektóre odnoszą się również do mitów i legend.

W tak szeroko zakreślonych ramach nie mogły znaleźć się wszystkie ważne pozycje, jakie należałoby zamieścić w tego typu publikacji. W związku z tym mimo bardzo szerokiego spektrum zagadnień, które zostały omówione, wielu utworów brakuje, co jest sporym mankamentem omawianej pozycji. Przykładowo na temat cyberpunku znajdują się dwa hasła, nie pojawiają się utwory tak uznanych twórców, jak Asimov czy Silverberg, a wśród haseł odnoszących się do polskich współczesnych autorów jest mniej niż dziesięć nazwisk. Brakuje również haseł porządkujących, odnoszących się choćby do gatunków fantastyki. Z drugiej jednak strony niektóre dzieła doczekały się znacznej ilości haseł, np. „Władca Pierścieni”, „Eragon” czy cykl o „Harrym Potterze” posiadają po kilkadziesiąt do nich się odnoszących. Dzięki temu względem niektórych utworów mamy wiele interesujących informacji; autorki dość szczegółowo odnoszą się w ten sposób do najważniejszych wątków, postaci czy zdarzeń zawartych w tych pozycjach.

Niezrozumiałe dla mnie są kryteria doboru poszczególnych dzieł do umieszczenia w leksykonie. Nie wiem również, na jakiej podstawie niektóre dzieła traktowane są drobiazgowo, a inne, nie mniej ważne, po macoszemu. Wśród samych haseł panuje bałagan. Nie mamy tu bowiem żadnych podziałów, przykładowo na twórców, utwory, miejsca itp. Wszystko jest ułożone jedynie w porządku alfabetycznych, co powoduje, że obok siebie występują np. planety, fantastyczne istoty, bohaterowie, tytuły czy artefakty. Z tego powodu leksykon niekiedy zaskakuje, ponieważ znaleźć w nim można hasła, których trudno się było spodziewać.

Od strony merytorycznej chyba najmocniejszymi elementami książki wydają się być te części, które odnoszą się do bajek i baśni – są skierowane przede wszystkim do dzieci i młodzieży. Znaleźć więc tu można bogaty wybór utworów i ich wyczerpujące omówienia, co nie powinno dziwić, zważywszy choćby na fakt, że jedna z autorek – Małgorzata Węgrzecka – pełni funkcję redaktora naczelnego „Świerszczyka”.

Konstrukcja haseł skierowana jest raczej do osób, które nie mają głębszej wiedzy na temat fantastyki, którzy nie poszukują naukowego opracowania, ale raczej popularnego kompendium. W przypadku każdego hasła, oprócz objaśnienia, otrzymujemy podstawowe odniesienia, brakuje jednak większej ich ilości. Niekiedy również nie ma elementarnych źródeł, z których czerpały autorki. Irytujący jest nawyk umieszczania odniesień na końcu omawianego hasła, a nie na początku, co utrudnia lekturę. Ponadto w leksykonie znajduje się również sporo uproszczeń, niedokładności i błędów, które obniżają ocenę całości.

„Leksykon fantastyki” wzbudza we mnie mieszane uczucia. Z jednej strony jest to bardzo potrzebna pozycja na rynku, który cierpi na chroniczny brak tego typu publikacji. Znajduje się tu sporo nieźle opracowanych haseł, w szczególności odnoszących się do bajek i baśni. Z drugiej jednak strony widać w książce wiele braków, o których wspomniałem wcześniej. Mimo wszystko polecam zakup tej pozycji, ponieważ jej wady nie przesłaniają zalet, jakie posiada.

Korekta: S_p_i_d_e_r

Tytuł: Leksykon fantastyki. Postacie, miejsca, rekwizyty, zjawiska

Autor: Karolina Haka – Makowiecka, Marta Makowiecka, Małgorzata Węgrzecka

Wydawca: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA

Rok wydania: 2009 r.

Liczba stron: 456

Format: 235 x 165

Oprawa: twarda

Cena: 59,90 zł